Hövzə Xəbər Agentliyinin məlumatına görə, Ali Rəhbər 1372-ci ildə (1993) verdiyi mühüm çıxışlarından birində bu əsas məqamla xüsusi diqqət çəkir: “Qalib millət o millətdir ki, onun mədəniyyəti qalibdir. Mədəni üstünlük – iqtisadi, siyasi, təhlükəsizlik və hərbi sahələrdə də üstünlük gətirə bilər.”

Qələm şəhidlərinin ağası Seyyid Mürtəza Avininin mənəvi ucalığa qovuşmasının ərəfəsində bu yazının müəllifi onun mədəniyyət mövzusundakı fikirlərinə və bu sahədəki təhlillərinə bir nəzər salmışdır. Müəllifin əsas diqqəti budur ki, Seyyid Mürtəzanın baxışında mədəniyyət problemlərini necə azaltmaq və ya həll etmək mümkündür?

Şəhid Avininin əsas narahatlıqlarından biri – ki, bunu bəzi məqalələrində açıq şəkildə vurğulamışdır – mədəniyyətin idarə olunmasını xalqın öz əlinə verilməsi zərurətidir. Yəni xalq mərkəzçiliyin mədəni fəaliyyətlərdə əsas prinsipə çevrilməsi fikri.

Bu narahatlıq, əslində, illər əvvəl Ali Rəhbərin də dilə gətirdiyi bir tələbə əsaslanır: O, mədəni sahədə xalqın iştirakı ilə həyata keçirilən fəaliyyətlərə diqqət çəkmiş və bu yanaşmanın davam etdirilməsini, ölkənin mədəniyyət vəziyyətinin yaxşılaşdırılması baxımından zəruri hesab etmişdi.

Qələm şəhidlərinin ağası Seyid Mürtəza Avini “Sehrli güzgü” (“آینه جادو”) adlı kitabında yer alan “Kino və xalq” məqaləsində xalqın mədəniyyətin idarəsində iştirakı və xalq gücünün mədəni problemlərin həllindəki önəmini vurğulayır. O bildirir ki, xalqa üz tutmaq, sözün əsl mənasında, bir çox mədəniyyət düyünlərinin açarıdır.

Avini məqalənin davamında qeyd edir ki, xalqla sənətin təması və mədəniyyət sahəsində çalışanların xalqla əlaqəsi bir çox dərdlərə çarə ola bilər və məqsədlərə çatmağı asanlaşdırar.

O, eyni zamanda, müasir incəsənət sahəsində fəaliyyət göstərənlərin xalqdan uzaqlaşmasını onların əsas qüsurlarından biri hesab edir. Bu da cəmiyyətlə əlaqələrin zəifləməsinə və ziyalılarda daxili bir istibdad yaratmasına səbəb olur.

Seyid Mürtəza bu məqalədə xalqla əlaqə qurmağın yalnız mədəniyyətin bir qoluna aid olmadığını vurğulayır. O inanır ki, mədəniyyətin müxtəlif sahələrində söz sahibi olan hər kəs, xalqla münasibətə yenidən baxmalıdır.

Avini əlavə edir ki, hərçənd xalqın zövqü sadəlik və əyləncəyə meyilli olub, bu vəziyyətin səbəbi xalq deyil, Qərb sivilizasiyasının yalançı, aldatıcı və işğalçı təbiətidir. Çünki bu sivilizasiya insanı ölüm şüurundan uzaqlaşdırmaq və qəflətpərəst bir varlığa çevirmək istəyir.

Digər tərəfdən, o vurğulayır ki, ölkənin mədəniyyət sahəsində məsul şəxsləri bilməlidirlər ki, mədəniyyəti yalnız əyləncəyə çevirmək və onu ticariləşdirmək, ideoloji təsirin və süqutun bir vasitəsidir. Qərb də mədəni imperializmini məhz bu vasitə ilə və öz tərəfdarları vasitəsilə hədəf ölkələrdə həyata keçirir.

Aviniyə görə, Qərb və onun mədəniyyətinə heyran olanlar – saxta ziyalılar – bu zəhərli fikirləri cəmiyyətə təlqin edir, sonra isə guya “xalqçı olmamaq” adı ilə mədəniyyəti “seçilmiş zövqlü auditoriyaya” yönəltməyə çalışırlar. Üstəlik, iddia edirlər ki, xalqın ümumi zövqü, mədəniyyət və incəsənət sahəsində məhsul istehsalı üçün uyğun deyil!

Şəhid Seyid Mürtəza Avini həmin məqaləsində bu məsələni açıq şəkildə belə ifadə edir:
Xalqa üz tutmaq, mütləq şəkildə bayağılığa düşmək demək deyil və əslində bu düşüncə, saxta ziyalıların təkəbbür, özünəvurğunluq və nadanlıqlarından qaynaqlanır. Onlar xalqın xəbərsizliyini, xalqdan tarixi uzaq düşmələrini əsaslandırmaq üçün bəhanə edirlər.

Digər tərəfdən, Seyid Mürtəzanın baxışına görə mədəniyyət sahəsinin ən böyük təhlükələrindən biri, mədəniyyətin idarəsini özlərini xalqdan üstün və “elita” hesab edənlərin öhdəsinə buraxmaqdır. Bu insanlar xalqı mədəniyyətin əsas auditoriyası kimi saymır, onların fikrini nəzərə almadan, yalnız öz “ziyalı meyarları”na əsasən qərar verirlər. Onlar cəmiyyətə təhlükəsiz və yuxarıdan aşağı baxışla yanaşaraq, xalqın yanında olmaq əvəzinə, öz “müqəddəs qüllələrindən” xalqa hökm etməyə çalışırlar.

Avini bu barədə yazır:
Xalqa ‘kütlə’ demək, alçaldıcı bir ifadədir və bu anlayışın kökü marksist ideologiyaya gedib çıxır. Elə bir düşüncə ki, xalqı ‘şüursuz kütlə’ adlandırır, ziyalıları isə ‘cəmiyyətin elitası’ kimi təqdim edir və xalqın rəhbərliyini də bu iddiaçılara həvalə edir.

Bu tənqidləri ilə Avini mədəniyyətin demokratikləşdirilməsi, xalqa söykənməsi və ziyalı təbəqənin təvazökarlıqla xalqla birlikdə işləməsi zərurətini vurğulayır.

Seyyid Məhəmmədmehdi Musəvi